Vandaag zijn de BRO 3D services vrijgegeven. Het is nog in i3S formaat, wat door ESRI vooral is bedacht en wordt gebruikt. Nu staat er op de website dat “je eigen GIS” systeem ook deze webservices zouden moeten kunnen lezen. Dus ik heb Cesium wat uitgeprobeerd ( via Cesium Sandcastle )
Op URL overzicht 3D services is een mooi overzicht van alle URL’s. Er zijn URL’s voor RD en voor WGS. Zover ik weet kan Cesium alleen maar 4326 SceneServer aan. Dus ik alle hoop op de WGS URL’s , maar helaas deze zijn allen in 3857… Dus CesiumJS geeft steeds dat de URL’s niet worden ondersteund. Zijn er meer mensen hier die dit geprobeerd hebben? En kan het zijn dat ESRI-NL dit soort dingen bewust doet (dat denk ik namelijk altijd…): wel zeggen dat alles open en iedereen alles kan, maar als het er op komt kan het weer net niet. En natuurlijk jammer dat de BRO 3D nog geen 3D Tiles serveert. Dat staat zo te lezen wel op het programma voor de komende maanden.
Ik heb trouwens niet het webinar gevolgd, deze middag. Dus wellicht dat daar wel iets over is gezegd?Lancering BRO 3D services - Basisregistratieondergrond
Dag Peter-Paul, als er andere zaken nodig zijn voor betere toepasbaarheid - zie ik geen enkel bezwaar om dat realiseren behalve daar de tijd voor maken. Voor formele publicatie van andere sets zal dit wel via de opdrachtgever moeten lopen – waarvan ik weet dat zij heel graag feedback ontvangen over de werking en toepasbaarheid. Ze lezen hier niet mee verwacht ik, dus melden bij BRO is dan ook verstandig. Maar wij zullen het ook uiteraard meenemen in projectevaluatie met de opdrachtgever(s).
Ik zal onze teams vragen er in te duiken. Wat dacht je er van als we eens wat extra exports maken zodat je verder kunt uitproberen? Interesse in een specifiek gebied? In een specifiek modelgebied van GeoTop, de sonderingen of grondwaterputten? En alleen EPSG 4326?
Overigens kan ook eens gekeken worden naar de tile converter van loaders.gl met o.a. van mogelijkheden om van I3S naar 3D tiles te gaan en andersom. Esri heeft samen met Loaders.gl community gewerkt aan deze open source tile converter. Hoe goed dit toepasbaar is voor de ondergrond-datasets kan ik niet beantwoorden op dit moment, zelf geen ervaring mee. Mogelijk moet daar dan ook eerst wel een specifieke EPSG input set in voor de juiste output als er geen herprojectie daarin kan plaatsvinden.
Tot slot, wil ik je ook uitnodigen om het gesprek met mij aan te gaan met betrekking tot vragen die er klaarblijkelijk zijn met betrekking tot het onderwerp ‘open’. Dat aanbod geldt voor iedereen die hier leest - ik waardeer het in gesprek zijn mét elkaar.
Joris Bak
Esri Nederland
Hoi PP,
Die sessie is terug te kijken op youtube:
Leuk dat het nu in de lucht is, ik ga ook eens wat proberen.
Dag Raymond, deze youtube is van 15 juni (ook interessant). Ik heb stukjes daarvan wat bekeken. Ik zie inderdaad dat het vooral gaat om op gang te komen, en dat daar ESRI daar mee helpt, en dat is nu zo goed als gerealiseerd denk ik.
In juni werd ook al genoemd dat de 3D Tiles onderzocht zouden worden.
Alle voorbeelden die nu op 12 oktober zijn getoond, zijn allemaal ESRI, en dus ook het portaal en zelfs alle URL’s, waar de data vandaan komt. Natuurlijk fantastisch werk!
Ik zal inderdaad een verzoek bij de BRO helpdesk neerleggen voor snelle ondersteuning van OGC 3D Tiles. Dus het is nog even afwachten.
Voor ons als bedrijf maakt het mij trouwens niet veel uit, wij zelf hebben dit soort data niet nodig. Ik vertegenwoordig alleen maar de mening van heel veel gemeenten, die geen ESRI licenties hebben en die graag dit soort belangrijke data van het Ministerie zouden willen gebruiken, net als PDOK data. Peter-Paul / GeoNovation
Hier een voorbeeld naar een I3S 3D object scene layer die voor mij prima werkt in Cesium. https://tiles.arcgis.com/tiles/nSZVuSZjHpEZZbRo/arcgis/rest/services/BAG_3D_Amsterdam_WGS/SceneServer. Werkt die voor jou ook als je die hangt in de sandbox? Dit voorbeeld is op de 3D BAG van TuDelft, die is in EPSG 4326. We kijken ook even naar de BRO services.
Om daar al mee te starten, hier een conversie die we zojuist hebben gedaan van een van de GeoTop modelgebieden naar 4326 en die werkt ook in een andere client: loaders.gl. Zet ‘terrein’ even uit om iets te zien onder de grond.
Of het ook ‘fijn’ werkt in Cesium is ook weer een ander verhaal - lijkt mij goed om bij die vragen het Cesium Community Forum op te gaan zoeken of actief zelf een bijdrage te leveren aan verbeteringen. Het gaat om best wat data om te rendereren - WebGL…
Tijdens de lancering van de Basisversie BRO 3D op 12 oktober jl. is de context geschetst voor de ontwikkeling hiervan voor het I3S formaat. Ook is aangegeven dat er binnen hetzelfde project wordt gewerkt aan BRO 3D als 3D Tiles, maar voor de afronding hiervan kan nog geen planning worden gegeven. U kunt inderdaad meer hierover horen in de opname van de lancering, via de door u aangegeven link. In het laatste deel ga ik in op deze onderwerpen.
Rob van der Krogt, TNO, Projectleider BRO 3D services.
Dat gesprek ga ik ook graag met je aan! Ik verbaas me al jaren over het, al dan niet moedwillig, weigeren van Esri om open formaten en standaarden te ondersteunen. Ik weet toch bijna zeker dat het voor Esri technisch wel haalbaar zou moeten zijn. Dus wat is het dan?
Ter info:
Met behulp van de 3DToolboxNL kan geotop eenvoudig worden omgezet naar 3Dtiles.
N.B. Ik heb meegewerkt aan de bouw hiervan.
Mooie oplossing Marco, maar dat is in dit geval toch enigszins overbodig als BRO als opdrachtgever tenminste aan de eigen conformiteit (via BZK-pas toe of leg uit) aan open standaarden zou voldoen?
Ik ondersteun de reactie van Peter-Paul. In deze tijd waar verbindingen op alle fronten tussen organisaties zowel in het commerciële en publieke domein steeds meer plaats vinden heeft het een meerwaarde dat data zoals OGC 3D Tiles voor alle GIS platforms beschikbaar komt.
Ik sluit me aan bij de reactie van Peter Paul.
Dank je.
En BRO kan heel gemakkelijk deze tooling (laten) gebruiken om 3Dtiles beschikbaar te stellen …
Afgelopen week heb ik een uitnodiging vanuit BRO TNO ontvangen voor de BRO 3D gebruikersbijeenkomst (12 dec. 2023 bij TNO in Utrecht). In de mail staat dat er een focus ligt op de functionaliteiten die aangeboden worden via o.a. de Living Atlas.
Ik heb in een email terug de vraag gesteld of OGC 3D Tiles hierbij ook aan bod komen. Omdat het antwoord heel algemeen is gesteld en zeker niet op mij persoonlijk, wil ik de reactie ook even in dit forum gooien. Mocht TNO hier problemen mee hebben, dan hoor ik dat graag:
“Dank voor je mail. Helaas, zo snel lukt niet. 3D Tiles zullen op 12 december niet aan bod komen. De BRO 3D webservices zijn wel al te bekijken met een internetbrowser. Ook kun je ze gebruiken in een eigen GIS-systeem dat I3S ondersteunt, waaronder dus ArcGIS online en ArcGIS Pro. Afhankelijk van de applicatie zijn er meerdere functionaliteiten beschikbaar. Intussen gaat het project door en verkent TNO ook de ontwikkeling van BRO 3D webservices die voldoen aan andere OGC-standaarden, zoals 3D-Tiles. We kunnen hier op dit moment nog geen planning aan koppelen, zodra er meer bekend is wordt dit via de projectpagina op de BRO-website bekend gemaakt. Ook in de volgende fase zullen we stakeholders weer betrekken. Stap voor stap maken we samen de ondergrondinformatie dus nog toegankelijker.”
Er is dus helaas nog geen planning voor de OGC 3D Tiles, waar bv. QGIS ook tegenwoordig goed mee om kan gaan. Toch jammer voor die organisaties die niet beschikken over de ArcGIS software.
Het is werkelijk niet te geloven dat (de organisatie achter) een basistregistratie er anno 2023 voor kiest een service alleen te gaan ontsluiten in een gesloten formaat!! 
- Het bevoordeelt een marktpartij
- Het sluit een enorme groep afnemers uit, of jaagt hen op kosten
- Het sluit leveranciers uit die hier producten op willen ontwikkelen
Hoe kunnen we dit verbeteren? Gewoon lief blijven vragen? Onszelf dagelijks aan de digitale snelweg vastlijmen?
I3S is ook een open formaat. Het wordt alleen veel minder breed (lees vooral ESRI) ondersteund dan 3Dtiles. Het is daarmee niet bepaald de meest geschikte keuze als je interoperabiliteit belangrijk vindt.
Verder ben ik het erg met je eens.
Ah dank je, dat wist ik niet.
Ongeveer net zoals docx een open formaat is?
Ik zit nu in webinar Zicht op NL3D. Ook wat info over BRO beschikbaar: PDOK gaat dus de BRO in 3D tiles verzorgen.
Kadaster meldt hier dus dat de 3D BRO is ontsloten in ESRI (met TNO).
Blijkbaar staan OGC open formaten nog niet op de pas-toe-of-ga-je-schamen lijst.